Çalışan ve İşveren Hakları: Bilinmesi Gereken Yasal Zorunluluklar

Merhaba! Türkal Partners olarak, dijital dünyada işlerinizi büyütmenize yardımcı oluyoruz, ancak çalışan ve işveren hakları gibi konularda da topluma yol göstermek istiyoruz. Çünkü bir ekibin sağlıklı çalışması, verimli olabilmesi ve sorun yaşamadan büyüyebilmesi için şekillenen yasal yükümlülükler en az hizmetlerimiz kadar önemlidir.

Bu rehberimizde, aklınıza takılan noktalara net yanıtlar bulacak ve hem çalışanlarınız hem de işverenler olarak sizler için neleri dikkate almanız gerektiğini öğreneceksiniz. Haydi, birlikte en sık sorulan sorulara göz atalım!

İş Kanunu’nun Temel Amacı Nedir?

Türkiye’deki İş Kanunu, hem işverenin hem de çalışanın hak ve yükümlülüklerini belirler. Amacı; iş güvencesini sağlamak, eşitlik ilkesini korumak ve çalışma hayatındaki huzur-u sağlamak. İş sözleşmeleri, iş akdinin sona erdirilmesi, fazla mesai, yıllık izin, hafta tatili gibi birçok konuda düzenlemeler içerir.

Çalışanlar İçin Temel Haklar Neler?

• Ücret Alma Hakkı: İşçi, emeğinin karşılığı olarak belirlenen ücreti zamanında alma hakkına sahiptir.
• Yıllık Ücretli İzin: İş Kanunu’na göre, en az 1 yıl çalışmış bir işçi, işyerinin büyüklüğüne göre değişmekle birlikte, en az 14 gün yıllık ücretli izin hakkına sahip olur.
• Hafta Tatili: Çalışanlara, haftada bir gün (genellikle pazar) hafta tatili hakkı verilmelidir.
• Fazla Mesai Ücreti: Günlük 7,5 saat ve haftalık 45 saati aşan çalışmalar için işçiye ek ücret ödenmelidir.
• Kıdem Tazminatı: Belirli bir süreyi doldurmuş çalışanlara belirli hallerde tazminat ödenir.
• İş Güvencesi: Yasal gerekçeler olmaksızın iş akdine son verilemez; işe iade davası ve diğer hak arama yolları açıktır.

İşverenler Hangi Yasal Zorunluluklara Sahiptir?

Bir işveren olarak çalışanlar için yasal sorumluluklarınızı bilmek; hem yasal sorunlardan korunmak hem de kurumsal itibarınızı artırmak için çok önemlidir.

• Sigortalama Yükümlülüğü: Her çalışanı işe başladığı ilk günden itibaren SGK’ya (Sosyal Güvenlik Kurumu) bildirmek ve primlerini yatırmak zorundasınız.
• İşe Giriş Bildirgesi ve İşten Çıkış Bildirgesi: İşe girişte ve işten ayrılışta gerekli bildirimleri belirlenen süre içinde yapmak gerekir.
• Çalışma Sürelerinin Takibi: Çalışanların giriş-çıkış saatlerini ve yıllık izinlerini kayıt altına almak zorunludur.
• Ücret Bordrosu Düzenleme: Ücret ve diğer ödemeleri gösteren bordronun her ay hazırlanması gerekir.
• İşyeri Sağlık ve Güvenliği: 50’den fazla çalışanı olan işyerlerinde uzman ve işyeri hekimi bulundurmak zorunludur. Ancak, az çalışanı olan işyerleri için de temel iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları yönetmeliklerle zorunlu hale gelmiştir.
• Eşit Davranma İlkesi: İşçiler arasında cinsiyet, yaş, medeni hal gibi hiçbir kriter ile ayrımcılık yapılamaz.

En Çok Sorulan: Sigorta Girişi Nasıl Yapılır? Yanlış veya Geç Sigorta Girişi Olursa Ne Olur?

Sık sık karşılaştığımız sorulardan biri de budur. Sigorta girişi için, işe alınan her personelin işe başlamadan bir gün öncesine kadar sosyal güvenlik bildiriminin yapılması gerekmektedir. Eğer geç ya da yanlış bildirilirse, cezai yaptırımlar ve idari para cezalarıyla karşı karşıya kalabilirsiniz. Ayrıca, çalışanın geriye dönük hak talep etme imkanı da yükselir.

Fazla Mesai Nedir ve Fazla Çalışmaya Ne Kadar Ek Ücret Ödenir?

Fazla mesai, haftalık 45 saati aşan çalışmalar için söz konusudur. Fazla çalışılan her saat için, normal saat ücretinin %50 fazlası çalışanlara ödenmelidir. Eğer personel fazla mesaiye kalmak istemezse zorla çalıştırılamaz; sadece acil durumlarda işveren hakkını kullanabilir.

Deneme Süresi Hangi Süreyle Sınırlandırılmıştır?

Deneme süresi, en az 2 ay, en fazla 4 ay olabilir. İşçi bu süre içinde hiçbir gerekçe göstermeden işi bırakabilir veya işveren de işçinin işine son verebilir. Ancak o süreye denk gelen ücretler yine eksiksiz ödenmelidir.

İhbar ve Kıdem Tazminatı Şartları Nelerdir?

• İhbar Tazminatı: İşten çıkarılan veya ayrılan çalışana, işyerindeki çalışma süresine göre belirlenen önceden haber verme süresi uygulanmazsa, çalışan ya da işveren karşı tarafa “ihbar tazminatı” ödemek zorundadır.
• Kıdem Tazminatı: Aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışmış ve kanunda sayılan gerekçelerle işten ayrılan çalışanlar, çalıştıkları her yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatı alır.

Çalışanlar Kendi Haklarının İhlal Edildiğini Nasıl Anlar?

Çalışanların iş hayatında yaşadığı en büyük tereddütlerden biri de budur. Ücretlerin ödenmemesi, fazla mesai ücretlerinin eksik yatırılması, izinlerin kullandırılmaması, sigorta girişlerinin yapılmaması, mobbing gibi durumlar hak ihlali örneklerindendir.

Çalışanlar;

• Ücretlerinin bordrolarını alıp kontrol etmeli,
• Sigorta giriş-çıkışlarını e-Devlet üzerinden takip etmeli,
• Fazla mesaiye kaldıklarında saat tutarak kayıt altına almalı,
• Hak kaybı halinde direkt olarak Alo 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi’ne başvurabilirler.

İşveren Olarak Dijital Kayıt Tutmak Yasal mıdır?

Evet, işverenlerin dijital ortamlarda çalışanların giriş-çıkış kayıtlarını, izinlerini ve diğer bordro işlemlerini tutmaları yasal ve hatta önerilen bir uygulamadır. Hatta dijital olarak bu süreçleri yönetmek, hem pratiklik hem de yasal sorumluluklarınızı yerine getirmenizde kolaylık sağlar. Dijital iş takibiyle ilgili özel bir yazılım mı arıyorsunuz? Türkal Partners olarak size özel dijital çözümler geliştirebileceğimizi biliyor muydunuz?

Yanlış veya Eksik Ücret Ödenirse Ne Olur?

İşçiye eksik ya da yanlış ödeme yapmak, hem iş kanununa aykırıdır hem de ileride olumsuz sonuçlara yol açar. Bu tarz durumlarda işçi geriye dönük hak talepleri ile dava açabilir; üstelik ödemedeki eksik tutarlar için yasal faiz uygulanır.

Çalışma Saatleri ve Mola Hakları Nelerdir?

Günlük çalışma süresi en fazla 11 saat ile sınırlandırılmıştır. 4 saate kadar olan işlerde 15 dakika, 4-7.5 saat arası işlerde yarım saat, 7.5 saatten fazla işlerde ise 1 saat ara dinlenme verilmesi zorunludur. İşveren, mola hakkını vermezse cezai işleme maruz kalabilir. İşletmeler için dijital mola takip sistemi mi istiyorsunuz? Ekibimiz bu konuda da danışmanlık ve yazılım desteği sağlayabilir!

Hafta Sonu ve Resmi Tatillerde Çalışma Hakkı Nedir?

Kanuna göre, çalışanların haftada bir gün, genellikle pazar günü olmak üzere hafta tatili yapma hakkı bulunmaktadır. Ayrıca dini ve resmi bayramlarda çalışmak zorunda bırakılan işçiye o gün için ayrıca bir günlük ücreti fazladan ödenir.

Bazı işletmeler sürekli çalışmayı gerektirebilir; bu durumda işçilere haftalık izinlerin başka bir güne kaydırılması gerekir. İzinleri, takvimleri, bordroları dijitalleştirmek mi istiyorsunuz? Gelişmiş insan kaynakları çözümleri için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Çalışan ve İşveren Davaları Hangi Yargı Organında Görülür?

Özel sektörde genellikle çalışan-işveren davaları iş mahkemelerinde görülür. Ancak arabulucuya başvuru şartı getirildiği için, ilk olarak arabuluculuk başvurusu zorunludur. Arabulucuda anlaşma sağlanamazsa dava yoluna gidilir.

İş Yerindeki Taciz, Mobbing ve Ayrımcılıktan Korunma Yolları Nelerdir?

Çalışanlar, iş yerinde karşılaştıkları psikolojik taciz (mobbing) ya da cinsiyet, yaş, din gibi temellere dayalı ayrımcılığa karşı haklarını arayabilirler. Deliller, tanıklar, yazılı belgeler toplanarak öncelikle işverene bildirilir. Sonuç alınamazsa, iş mahkemesi ve ilgili kamu kurumlarına başvuruda bulunulabilir.

İş Sözleşmesi Hangi Şartlarda Feshedilebilir?

İş sözleşmesinin işçi veya işveren tarafından feshi kanunda sınırlayıcı nedenlere bağlanmıştır. İşçi, sağlık, iyi niyet ve ahlak kuralları ya da zorlayıcı nedenlerle iş akdini derhal feshedebilir. Aynı durum işveren açısından da söz konusudur. Fesihlerin kurala uygun yapılmaması halinde taraflar çeşitli tazminatlarla karşılaşır.

İşe Alımda Dikkat Edilmesi Gereken Yasal Kurallar Neler?

• Açık iş ilanlarının ayrımcılıktan uzak olması gerekir.
• İşe alınan kişinin kimlik, ikametgah bilgilerinin eksiksiz alınması şarttır.
• Çalışanların özlük dosyası tutulmalı; işe giren ve çıkan tüm çalışanlar için arşivlenmelidir.
• Çalışanların açık rızası olmadan özel hayatlarına ilişkin veri toplanmamalı, KVKK (Kişisel Verilerin Korunması Kanunu) kapsamında bilgilendirilmeleri sağlanmalıdır.

Yenilikçi Personel Sistemlerinde Nelere Dikkat Edilmeli?

Dijital çağın getirdiği, bulut tabanlı insan kaynakları yönetim sistemi (örneğin bordro, izin, performans takibi gibi) kullanıyorsanız, KVKK’ya uygun olarak veri güvenliği, şifreleme ve erişim yetkileri konularına dikkat etmeniz gerekir. Tutulan tüm personel kayıtlarının yedeğini almak, yıllık KVKK eğitimlerini tüm personele uygulamak önemlidir.

Genç Çalışanlar ve Stajyer Hakları Neler?

Birçok gençler için iş hayatına ilk adım sıklıkla staj programları ile atılır. Stajyerlerin ya da genç işçilerin (15-18 yaş arası) çalışma saatleri, izin hakları, ücretleri ve sigorta uygulamaları kanunlarla ayrıca düzenlenmiştir. 18 yaşını doldurmayanlar günde en fazla 7 saat çalışabilir. Stajyerlere ise genellikle asgari ücretin bir kısmı ödenir ve iş kazalarına karşı sigortalanırlar.

Uzaktan Çalışma ve Esnek Mesai Kapsamında Neye Dikkat Edilmeli?

Covid-19 sonrası dijitalleşen dünyada, uzaktan veya hibrit çalışma modelleri daha popüler hale geldi. Ancak uzaktan da olsa çalışanların ücreti, fazla mesaisi ve mola hakları aynıdır. Diğer yandan, veri güvenliği, iletişim araçları temini ve performans değerlendirme raporları da ayrı bir önem kazandı. Uzaktan ekip yönetiminde dijitalleşmeye geçmek istiyorsanız, size özel yazılım ve eğitimlerimiz için bizimle iletişime geçebilirsiniz!

Çalışan Hakları Yüksek Yargı Kararları ve Yorumları

Çalışan ve işveren arasında yaşanan anlaşmazlıklarda, yüksek yargı kararları yol göstericidir. Yargıtay, işçilik haklarının korunmasında yorumlayıcı ve çalışan lehine yaklaşmaktadır. Bu yüzden işveren olarak, yasal yükümlülükleri harfiyen yerine getirmek hem mevzuata uyum hem de adil bir iş ortamı sağlar.

Çalışanların Hak Talepleri İçin Bireysel Başvuru Süreci Nasıldır?

• Bireysel olarak önce işverene yazılı başvuru yapılır.
• Yanıt alınamazsa arabulucuya gidilir.
• Arabulucuda çözüm sağlanamazsa iş mahkemesine dava açılır.

İşte burada bazen dijital belge, yazışma, veritabanı kayıtları en büyük delil olur. Eğer dijital arşivleme, belge yönetimi ve e-imzalı kayıtlar gibi çözümler arıyorsanız, Türkal Partners danışmanlığımızdan mutlaka faydalanmalısınız.

Çalışan ve İşveren Haklarında En Çok Yapılan Hatalar Neler?

• Bordro ve özlük dosyası eksikliği,
• Sözlü anlaşmalarla işe başlatma,
• Kayıt dışı çalıştırma,
• Fazla mesainin karşılığının ödenmemesi,
• Eksik ya da geç bildirimler,
• İzin kayıtlarının takibinin yapılmaması,
• Yeterli iş güvenliği önlemleri alınmaması,
• Çalışan verilerinin KVKK’ya uygun şekilde korunmaması.

Şirketiniz Büyüyünce İnsan Kaynakları Süreçlerini Hangi Araçlarla Takip Edebilirsiniz?

İşe alımdan bordroya, hakedişlerden performans değerlendirmesine kadar tüm insan kaynakları süreçlerinizi, bizim geliştirdiğimiz özel dijital sistemlerle takip edebilirsiniz. Böylece hem yasal yükümlülüklerinizi otomatik olarak yerine getirirsiniz hem de işinizi dijitalleştirmenin avantajlarını yaşarsınız. Sizin için özel bir İK yönetim sistemi gerekiyor mu? Hemen Türkal Partners uzmanlarımızdan danışmanlık alabilirsiniz!

Yabancı Çalışanlar İçin Özel Yasal Zorunluluklar Var mı?

Evet, ülkemizde yabancı çalışanlar için çalışma izni alınması ve yabancıların özel şartlara tabi olması gerekmektedir. Özellikle SGK girişleri, vergi durumu ve çalışma izinlerinin takibi ihmal edilmemelidir. Yabancı çalışanlar için dijital dosyalama sistemi, otomatik izin süresi takibi, denetim süreçleri dijitalleşme ile daha yönetilebilir hale gelir.

Digitale Geçişte Avanatajlar ve Uyum Süreci Nasıl Yönetilmeli?

Dijital altyapıya geçiş, sadece pratiklik değil, aynı zamanda yasal yükümlülüklerin en kolay yönetilebilmesini sağlar. Tüm izinler, bordro, fazla mesai raporları, anlık olarak kayıt altına alınır ve bir denetim sırasında geriye dönük olarak hızlıca belge sunabilirsiniz. Uyum sürecinde eğitim, danışmanlık ve altyapı desteği almayı öneririz. Türkal Partners olarak, size bu konuda uçtan uca çözüm sunmaktan mutluluk duyarız!

Çalışan ve İşveren Yasal Soruların Listesi

• Bordro hazırlamak zorunlu mudur?
• Yıllık izinlerin kullanılmaması halinde ne olur?
• İşçi şikayetlerini nereye bildirebilir?
• İzin günleri ve bayram tatili günleri arasında fark var mı?
• Sözleşmesiz çalışanlar için yasal haklar neler?
• Fesih bildirimi nasıl yapılmalı?
• Performans düşüklüğü nedeniyle işten çıkarma yasal mıdır?
• Çalışanların öğrenim durumuna göre maaş farkı yapılabilir mi?
• KVKK kapsamında hangi çalışan verileri saklanmalı?
• Uzaktan çalışma ekiplerinde giriş-çıkış saatlerinin takibi nasıl yapılmalı?
• Arabuluculuk zorunlu mudur?
• İş yerinde fiziksel ya da psikolojik şiddete karşı neler yapılabilir?

Daha fazla soru ve danışmanlık için her zaman bizimle iletişime geçebilirsiniz. Hem hukuki hem de dijital süreçlerde yanınızdayız!